Gedragsverandering werkt

Het is beslist niet mijn gewoonte om met de deur in huis te vallen, maar ik wil u graag iets duidelijk maken, dus daar gaan we. Om het eufemistisch te formuleren: ik ben als leerkracht nogal bedreven in faalangst. Boenk, het is eruit: faalangst, angst om te falen of om het niet goed genoeg te doen. Ik weid er verder niet over uit; daar is het me in deze tekst niet om te doen. Kort door de bocht: faalangst blijkt een perfecte reden om in ontzettend veel en uiteenlopende situaties liever te vluchten dan de situatie te (be)leven. U begrijpt wellicht dat ik daardoor in de loop der jaren al bij een paar psychologen op de sofa ben beland. Op de ene sofa echter al met meer resultaat dan de andere.

Zo’n 10 jaar geleden raadde mijn toenmalige therapeut me aan om mijn angst te projecteren op een object. Dus zocht ik thuis meteen een betekenisvol voorwerp, want – daarvan had ik mezelf overtuigd – iets betekenisvols zou nog zoveel meer effect kunnen hebben. Ik stootte op een steen uit het Italiaanse Pompeii die wijlen mijn grootouders op één van hun reizen hadden meegebracht. Hij had niet alleen een emotionele maar ook een historische waarde. En dus trok ik enkele dagen later naar de klas met de Pompeii-steen in mijn broekzak. Onopgemerkt legde ik de steen op de lessenaar. De steen én mijn angst. Nochtans voelde ik mijn hartslag de hoogte ingaan en mezelf in zuurstofnood komen. Toen ik 50 minuten later redelijk oké de les buitenstapte, geloofde ik best in de zin van de verplaatsing van mijn angst naar een object. Maar ik kan u er ook meteen bij vertellen dat dat hooguit een drietal keer gewerkt heeft. Ik heb me heel lang afgevraagd waarom; het leek me nu net een gemakkelijke, snelle manier om van mijn faalangst af te geraken. Ik kan u zo nog wel een aantal bizarre verhalen vertellen, maar de clue blijft: niks daarvan werkte. Nu weet ik weet ik wel beter.
Mijn huidige psycholoog – de enige bij wie ik het lange tijd volhield en die ik in moeilijkere tijden nog steeds bezoek – pakt het heel anders aan. Hij nam bij de kennismaking al het woord ‘gedragsverandering’ in de mond en sprak, helaas, van een lange (en bij momenten zware) af te leggen weg met een no-nonsense aanpak, die hij trouwens voortdurend onderbouwt met resultaten uit wetenschappelijk onderzoek. De idee erachter is dat de inhoud van mijn gedachten niet hoeft te veranderen om tot verandering te komen, maar alleen mijn houding ten opzichte van die gedachten. Gedragsverandering dus. Ondertussen ben ik al een tijdje afgestapt van de idee die ik ten tijde van de Pompeii-steen nog had: dat ik van mijn faalangst zou afgeraken alsof het een ziekte of een aandoening is. De gedachten zullen er altijd zijn. Maar ik merk steeds vaker dat ik – en alleen ík - de manier waarop ik met die gedachten omga, kan (bij)sturen. Al is het een lange weg. En al gaat het met vallen en opstaan. Maar ik wil u en iedereen dit duidelijk maken: het gevoel van verandering (lees: verbetering), hoe klein ook, is geweldig!
Toen ik deze week de teamvergadering van Knowledge On the Spot bijwoonde, waren alle aanwezigen het er roerend over eens: ‘Ons uiteindelijke doel? Gedragsverandering! Dat is waar we voor staan.’ En dat is volgens mij wat KOS nu net zo sterk maakt en er in de markt doet uitspringen! Gedragsverandering op de werkvloer, zonder zweverige ideeën, pure theoretische blabla of passe-partoutgedoe. Toch heeft het een valkuil: het vraagt van de deelnemers een bijzondere inzet (herkenbaar!) op langere termijn (herkenbaar!) waarbij ze op regelmatige basis op het eigen gedrag reflecteren (herkenbaar!) zodat minder gepast gedrag geremedieerd kan worden (herkenbaar!). En los van de inzet blijkt in zo'n traject de 'durf' van de deelnemers vaak de grootste drempel. (Herkenbaar! Heel herkenbaar!) Durf jij een betere leidinggevende, mentor, trainer,… te worden door gedragsverandering? (En als u nu niet voluit ‘ja’ roept, leest u dan misschien de laatste zin van de vorige paragraaf nog eens opnieuw.)
​Anoniem